Waar komt afgezaagd vandaan?

In deze aflevering: als iets afgezaagd is, is er dan gebruikgemaakt van een zaag? Frieda Steurs vertelt.

Dit is een podcast van het Instituut voor de Nederlandse Taal, gemaakt door Laura van Eerten en Caspar Stalenhoef, met muziek van Michel van der Zanden. De afbeelding is van Studio Mals. Deze podcastserie is geïnspireerd op de drie boeken die het Instituut voor de Nederlandse Taal heeft gemaakt in samenwerking met het Genootschap Onze Taal. Wil je meer antwoorden op vragen over woorden? Bestel dan het boek ‘Waar komt suikerspin vandaan?’ Meer over woorden vind je natuurlijk ook op de website van het Instituut voor de Nederlandse Taal.

Transcript

In deze aflevering: als iets ‘afgezaagd’ is, is er dan gebruikgemaakt van een zaag?

Iets wat al zó vaak gezongen, gespeeld, gezegd, gemaakt of nagemaakt is… tot vervelens toe… dat noemen we afgezaagd. Maar heeft dat ook iets met zagen te maken?

‘Afgezaagd’ wordt in de figuurlijke zin van saai en overbekend, sinds de eerste helft van de negentiende eeuw gebruikt. Er ligt een muzikale betekenis aan ten grondslag: met afgezaagd werd toen het eentonig strijken of krassen op een viool bedoeld. Wat een krassende violist met zijn of haar strijkstok deed, werd dus vergeleken met de eentonige beweging die je maakt als je een plank hout aan het zagen bent.

Hetzelfde verband tussen de beweging van een strijkstok en een zaag, komt voor in een oude uitdrukking ‘altijd op dezelfde snaar zagen’. Het betekent: altijd over hetzelfde onderwerp praten. Deze uitdrukking komt nu niet meer voor. In Vlaanderen is ‘zagen’ vervelend en eentoning over iets doorpraten, zeuren, vergelijkbaar met het algemeen-Nederlandse ‘doorzagen’ over iets.

Terug naar afgezaagd. Na verloop van tijd werd de betekenis van het woord uitgebreid. Niet alleen een muziekstuk of een deuntje kon zo genoemd worden, maar de meest uiteenlopende dingen. Zoals een onderwerp, een uitdrukking, een idee of een ontwerp.

En ja, afgezaagd heeft dus zeker te maken met een zaag. En met een strijkstok!