Waar komt moedervlek vandaan?

In deze aflevering: waarom heet een moedervlek niet vadervlek? Laura van Eerten vertelt.

Dit is een podcast van het Instituut voor de Nederlandse Taal, gemaakt door Laura van Eerten en Caspar Stalenhoef, met muziek van Michel van der Zanden. De afbeelding is van Studio Mals. Deze podcastserie is geïnspireerd op de drie boeken die het Instituut voor de Nederlandse Taal heeft gemaakt in samenwerking met het Genootschap Onze Taal. Wil je meer antwoorden op vragen over woorden? Bestel dan het boek ‘Waar komt suikerspin vandaan?’ Meer over woorden vind je natuurlijk ook op de website van het Instituut voor de Nederlandse Taal.

Transcript

In deze aflevering: waarom heet een moedervlek niet vadervlek? 

Iedereen heeft ze: moedervlekken. Van die donkere pigmentvlekken op je huid. Maar waarom zijn die ooit zo genoemd? Hadden ze niet net zo goed vadervlekken kunnen heten?

Het antwoord is: nee. Vroeger werd namelijk gedacht dat zo’n pigmentvlek er al bij de geboorte was, en dat de moeder daar verantwoordelijk voor zou zijn. Volgens een bepaald volksgeloof zou de moeder in kwestie tijdens de zwangerschap hebben toegegeven aan ‘zwangerschapslusten’. Dat is het eten en drinken van dingen waar je normaal gezien geen, of in ieder geval een stuk minder, trek in hebt. Dus vaak ongezond voedsel met veel suiker en vet, of gekke combinaties. Denk aan het bekende cliché: augurken met slagroom. Sommige vrouwen hebben tijdens hun zwangerschap zelfs trek in niet-eetbare dingen, zoals krijt, aarde of papier. 

Maar goed, dat is een ander verhaal. Moedervlekken zouden volgens het volksgeloof dus de schuld van de moeder zijn. Vandaar dat de vlek moedervlek heet, en niet vadervlek. Gelukkig weten we dankzij de medische wetenschap inmiddels wel beter. De pigmentvlekken zijn er niet al bij de geboorte, maar ontstaan in de eerste levensjaren. Die kennis kwam dus later, toen het woord al bestond; sinds de 18e eeuw komt het in het Nederlands voor.

Er bestonden trouwens nog andere namen voor. Uit een citaat in het historische Woordenboek der Nederlandsche Taal blijkt dat moedervlekken rond 1800 ook wel ‘muizenvlekken’ werden genoemd. Of ‘maanvlekken’, omdat ze zouden lijken op de vlekken van de maan.

Maar de ‘moedervlek’ uit het volksgeloof is gebleven, ook al heeft de wetenschap dat geloof inmiddels ingehaald.