Waar komt pindakaas vandaan?
Seizoen 3 (2024): tot en met 13 november verschijnt elke woensdag een nieuwe aflevering. Dit is een serie over de verrassende herkomst van doodgewone woorden. In seizoen 2 (2021) bespreken we in zo'n 10 minuten de herkomst van verschillende woorden die je kunt tegenkomen in alledaagse situaties, zoals in de kroeg, in je kledingkast of in bekende uitdrukkingen. Want heeft ‘bockbier’ misschien iets met geiten te maken, hoe komt de ‘smoking’ aan zijn naam en wie is precies de ‘sjaak’? In seizoen 1 (2020) bespreken we per aflevering de herkomst van een enkel woord in een paar minuten. Presentatie: Laura van Eerten, Caspar Stalenhoef en Frieda Steurs. Muziek: Michel van der Zanden. Afbeelding: Studio Mals. Meer informatie: ivdnt.org
Waar komt pindakaas vandaan?
Waar komt sprinkhaan vandaan?
Stuur ons een bericht! (laat je e-mail achter voor een reactie)
In deze aflevering: wat is de overeenkomst tussen een haan en een sprinkhaan? Frieda Steurs vertelt.
Dit is een podcast van het Instituut voor de Nederlandse Taal, gemaakt door Laura van Eerten en Caspar Stalenhoef, met muziek van Michel van der Zanden. De afbeelding is van Studio Mals. Deze podcastserie is geïnspireerd op de drie boeken die het Instituut voor de Nederlandse Taal heeft gemaakt in samenwerking met het Genootschap Onze Taal. Wil je meer antwoorden op vragen over woorden? Bestel dan het boek ‘Waar komt suikerspin vandaan?’ Meer over woorden vind je natuurlijk ook op de website van het Instituut voor de Nederlandse Taal.
In deze aflevering: wat is de overeenkomst tussen een haan en een sprinkhaan?
Een sprinkhaan lijkt niet eens op een haan. Waarom heeft dat beestje dan toch die naam gekregen? Springen doet-ie wel. Waar komt die k dan vandaan? Zou hij niet eerder springhaan moeten heten?
Het woord sprinkhaan is namelijk wel een combinatie van springen en haan. Er is dus toch iets waarin sprinkhanen en hanen op elkaar lijken. De overeenkomst zit in de manier waarop ze zich voortbewegen ze maken beide schokkende, springende bewegingen. Dat is waarschijnlijk de reden dat het insect is vernoemd naar de mannetjeskip.
Dan die k in, sprinkhaan. Die heeft te maken met een verouderde uitspraak van de g. Vroeger verscherpte de g aan het einde van een lettergreep, zoals ook in het Engelse woord finger gebeurt, dat je dus niet als finger uitspreekt, maar als finGer. In sprinkhaan is die verscherpte klank uiteindelijk dus een k geworden, net zoals in het woord koninkrijk.
Wat nog wel een grappige toevoeging is: oorspronkelijk betekende het Nederlandse woord haan ‘zanger’. En ook in andere talen is haan afgeleid van zingen, zoals in het Russisch en het Litouws. En sprinkhanen en krekels maken inderdaad een zangerig geluid, waar zelfs een vogel naar vernoemd is, de sprinkhaanzanger. Dat had dus ook een reden kunnen zijn om de sprinkhaan zo te noemen, maar dat is waarschijnlijk niet hoe het zit.
Ook al lijken ze niet op elkaar, is het dus toch die schokkende, springende beweging van een mannetjeskip, waar de sprinkhaan vermoedelijk naar vernoemd is.